Orgel
Orgel
Het Hinsz orgel in de Hervormde Kerk te Driezum
Huidige dispositie
Register |
Registergrootte |
|
Prestant |
8' |
Samenstelling mixtuur |
Holpijp |
8' |
C 2’ - 1 1/3’ - 1’ |
Fluitdoes |
8' |
c 4’ - 3 1/5’- 2 2/3’- 2’ |
Octaaf |
4' |
c1 5 1/3’- 4’- 3 1/5’- 2 2/3’- 2’ |
Speelfluit |
4' |
|
Nasat |
2 2/3' |
Samenstelling cornet |
Woudfluit |
2' |
c1 4’- 2 2/3’- 1 3/5’ |
Mixtuur B/D |
3-5 st. |
|
Cornet D |
3 st. |
stemming Neidhardt III |
Trompet B/D |
8' |
manuaalomvang C – d3 |
Vox Humana |
8' |
pedaalomvang C – d1 |
Tremulant |
|
|
Bijzonderheden
Het Hinsz-pijpwerk is ondanks de vele minder gelukkige reparaties in de geschiedenis van het orgel goed geconserveerd. Bij gebrek aan voldoende aanwijzingen is er bij de jongste restauratie van afgezien een mogelijk oorspronkelijke toonhoogte te reconstrueren. De Fluitdoes 8’ is een hele toon enger van mensuur dan de Holpijp 8’. De opsneden zijn laag geweest en zijn in 1997 naar gevonden aanwijzingen als zodanig gereconstrueerd.
Geschiedenis
De bouw
Binnen een tijdsbestek van 21 jaar, tussen 1762 en 1783, maakte de orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz acht nieuwe orgels voor kerken in Fryslân. Deze orgels kunnen in drie categorieën worden verdeeld: orgels met Hoofdwerk, Rugwerk en vrijpedaal, orgels met Hoofdwerk en Rugwerk, en orgels met één manuaal. Uit elke categorie is één instrument maatgevend gebleven voor Hinsz’ kunstenaarsschap. Van de laatst genoemde categorie heeft het orgel van Dantumawoude altijd de terechte aandacht gekregen. Het orgel van Driezum speelde nooit een rol van betekenis in dit geheel. Het bestond, maar ook niet meer dan dat. Oorzaak hiervan was de gebrekkige staat waarin het zich decennia lang heeft bevonden. Hierdoor was het orgel dan ook absoluut niet presentabel. Nu het echter is gerestaureerd, eist het zijn plaats onder de historische Friese orgels op. Kort na de bouw van de kerk in 1713 is er sprake van een orgel. Het betrof waarschijnlijk een huisorgel, dat van de schoolmeester werd gekocht. Onderhoud hieraan werd niet uitgevoerd. In 1778 is de staat van dit orgel zo slecht, dat besloten wordt tot de bouw van een nieuw orgel. Aan de orgelmaker Hinsz wordt in 1782 opdracht gegeven een orgel te maken ‘van deselve swaarte als dat van Damwolde’. Het orgel is uiteindelijk groter geworden. Het orgel van Dantumawoude telt 8 registers en kostte 1500 gulden, het orgel van Driesum kreeg 11 registers en heeft 2250 gulden gekost, exclusief de kast. Uit de betalingen in het rekeningboek van de kerkvoogden weten we wie aan de bouw van het orgel hebben meegewerkt. C.J. Eisma maakte de orgelkast, terwijl J.Yges Rintjes het snijwerk maakte. F. Roeland sneed de ‘kroon’ op de middentoren en enig ander snijwerk. Op 27 augustus 1783 werd het orgel in gebruik genomen. Gerrit Muizelaar, organist van de Martinikerk te Sneek, keurde het orgel en gaf de eerste bespeling.
Overzicht in jaartallen
1783 |
Jaar van oplevering. |
1858 |
Herstel door W. Hardorff . |
1858-1952 |
1858-1952 frontpijpen met aluminiumverf bestreken; nieuw handklavier, met gebruik- making van gesneden ornamenten van 1783 (Hardorff–klavier, gewijzigd in de 20e eeuw); nieuw pedaalklavier (20e eeuw); nieuwe registeropschriften; nieuwe tremulant (pneumatisch); nieuwe voorslagen aan de windladen; dispositie- wijzigingen: Holpijp 8’ gewijzigd in Bourdon 16’ discant; Cornet en Vox humana vervangen door Viola 8’ en Octaaf 2’; Mixtuur verkleind tot 2-3 sterk. |
1868 |
Schoonmaak door W. Hardorff, na herstel van de kerk. |
1882 |
Herstel van de balgen door R. Groustra. |
1888 |
Herstel van de balgen door Bakker en Timmenga. |
1893 |
Herstelwerkzaamheden door L. van Dam en Zn. |
1903 |
Herstelwerkzaamheden door Taeke Pieters Klimstra. |
1940 |
Het ornamentwerk wordt afgeloogd. |
1951 |
Spaanbalgen vervangen door regulateurbalg (Vaas en Bron), balgenkast verkleind. |
1965 |
Herstel door W. Eppinga: frontpijpen ontdaan van aluminiumverf, register- opschriften vernieuwd. Bourdon 16’ D en Viola 8’ verwijderd, Holpijp 8’ en Mixtuur D toegevoegd, oude Mixtuur D wordt Cornet, Octaaf 2’ wordt Tertiaan 1 3/5’. |
1975 |
Provisorisch herstel van de windladen door S. Bak; de oorspronkelijke Mixtuur D wordt weer Mixtuur genoemd. |
Vanaf 1984 |
Werkzaamheden door fa. Bakker en Timmenga. |
1984 |
Correctie winddruk, herintonatie zeven enkelvoudige labiaalregisters. |
1995 |
Restauratie eerste fase: herstel orgelkas, windkanalen binnen de kas, tremulant, windladen en mechanieken, pijpwerk herplaatst, 6 labiaalregisters bruikbaar gemaakt. |
1997 |
Restauratie tweede fase: frontpijpen gefolied, herstel snijwerk, klavier, herstel pijpwerk en dispositie, nieuwe Cornet 3st. D, Mixtuur gecompleteerd, nieuwe Vox Humana 8’; herstel balgenkas, nieuwe balgenstoel met één spaanbalg. |
|